Bài 8: Cội Rễ của Luân Hồi

Cội rễ của luân hồi

(Trích một số bài Pháp thoại của Lama Zopa Rinpoche tại Hoa Kỳ. Chân Như chuyển ngữ)

Suy niệm định danh cái “tôi” phụ thuộc vào hợp uẩn không phải là  ngu si vô minh, vốn là gốc rễ của sinh tử luân hồi. Khi cái “tôi” trình hiện trước chúng ta, nó trình hiện theo cách tồn tại có tự tính, đối lập hoàn toàn với cái tôi được định danh. Dòng suy niệm tiếp sau lập danh cái “tôi” bắt đầu tin rằng, cái “tôi”, cái được định danh, là có tự tính, hay nói cách khác, tồn tại độc lập. Tâm thức với cái “tôi” tồn tại có tự tính trình hiện lên đó vẫn không phải là nguồn gốc của sinh tử luân hồi. Nguồn gốc của sinh tử luân hồi là suy niệm tin rằng cái “tôi” hiện hữu có tự tính là thực có. Bất kỳ khi nào ta bắt đầu tin rằng cái “tôi” hiện hữu có tự tính là thực có, thì đây chính là quan niệm về tồn tại có tự tính và là gốc rễ của khổ đau. Quan niệm tin rằng có một cái tôi thuần độc lập và tồn tại có tự tính là nguồn gốc của luân hồi. Quan niệm tin vào điều này là thực có mới chính là gốc rễ của luân hồi.

Vọng tưởng tin rằng cái “tôi” tồn tại hằng thường bất biến hoặc tồn tại độc lập không phụ thuộc vào các hợp uẩn không phải là gốc rễ của luân hồi.  Gốc rễ của luân hồi chính là cái nghĩ này. Sau khi định danh “tôi” được đưa ra, khi sự tiếp diễn của ý nghĩ bắt đầu tin rằng cái “tôi” có một sự tồn tại độc lập, đây chính là gốc rễ của luân hồi.

Cái gì làm cho cái “tôi”, vốn chỉ là một định danh, trở nên thực có? Vô minh ở các kiếp sống trong quá khứ đã để lại vết hằn trên dòng tâm thức của chúng ta và vết hằn này được phóng chiếu, giống như máy phóng, trình hiện lên màn hình hay một kênh TV hình ảnh người ta đang đánh nhau, nhảy múa hay làm việc gì đó. Vết hằn để lại trên dòng tâm thức của chúng ta bởi vô minh trong các kiếp quá khứ đã phóng ảnh hay trang trí sự tồn tại có tự tính trên cái “tôi” thuần được định danh. Chúng ta thấy một cái “tôi” cụ thể thực có, và đó chính là những gì các vết hằn do vô minh để lại đã phóng chiếu lên cái gọi là “tôi”. Đó chính là hư huyễn hoàn toàn. 

Hãy nhớ lại chuyện tôi nói với các bạn về chiếc đồng hồ được chồng chất bởi các lớp nhãn định danh cho các bộ phận của nó (xem bài dịch bên dưới). Đó là một thực tại, nhưng đối với chúng ta, vẫn có một chiếc đồng hồ cụ thể đang tồn tại độc lập. Huyễn ảo về một cái đồng hồ tồn tại có tự tính được phóng ảnh bởi vết hằn trên dòng tâm thức do vô minh để lại từ các kiếp trong quá khứ. Cái “tôi” hiện hữu có tự tính cũng được phóng chiếu bởi vô minh theo cách tương tự. Thân và tâm thực có này, thân và tâm tồn tại độc lập có tự tính này cũng là sự phóng chiếu của vô minh.  Cái tu viện này là cái gì đó có thật, là cái gì đó cụ thể và độc lập, thì cũng chỉ do phóng chiếu bởi tâm, bởi những vết hằn do vô minh để lại từ những kiếp quá khứ. Sự hiện hữu có tự tính được phóng chiếu trên cái tu viện được định danh, và đó là cách nó thành ra cái tu viên cụ thể. Sự trình hiện của cái tu viện cụ thể đó chỉ là một tướng huyễn, nó không tồn tại. Cái tu viện tồn tại nhưng cái gì là cái tu viện đang tồn tại? Cái tu viện được định danh thì tồn tại chứ cái tu viện cụ thể đâu có tồn tại. Cái tu viện tồn tại độc lập, cụ thể, thực có tự tính được trang trí, phóng ảnh  và nó chính là một cảnh huyễn.

Tương tự cho bất kỳ tướng hiện nào chúng ta thấy được. Khi chúng ta thấy một bông hoa, chúng ta thấy một bông hoa cụ thể có thật, tồn tại có tự tính bởi chính nó. Cũng vậy, đó chỉ là huyễn ảo. Bông hoa thật đó được phóng chiếu trên một bông hoa đã được định danh bởi các vết hằn do vô minh để lại trên tâm thức của ta, tin vào tồn tại có tự tính. 

Chúng ta tô vẽ tất cả các đối tượng cụ thể, các đối tượng tồn tại có tự tính dựa trên những đối tượng đã bị định danh. Chúng ta tin vào thực có của mọi cảnh hiện. Chúng ta tô vẽ mọi vật, vốn chỉ là định danh, cho rằng chúng tồn tại có tự tính. Chúng ta xem mọi sự vật hiện hữu có tự tính. Ảo giác này được phóng chiếu ra từ tâm, từ những vết hằn của vô minh. Cái tu viện này không có tự tính, nó không tồn tại độc lập. Cái xe hơi thực có và tồn tại độc lập này, không hề tồn tại. Nó hoàn toàn là không. Cái tôi hiện hữu, cái xe hơi hiện hữu, con đường hiện hữu, ngôi nhà hiện hữu, cái cửa hàng hiện hữu độc lập – trên thực tế các cảnh hiện này hoàn toàn là không. Cái đang hiện hữu là những cái do tâm lập danh mà có, chỉ như vậy thôi. Giờ thì các bạn có thể hiểu mọi sự vật đều là không trong thực tại.